COVID-19: CHUYỂN ĐỔI SỐ TRONG GIÁO DỤC VIỆT NAM, CÓ NHỮNG CƠ HỘI CHỈ KHI THÁCH THỨC XẢY RA MỚI XUẤT HIỆN

Muốn làm được chuyển đổi số trong ngành Giáo dục và đào tạo, chúng ta cần phải xác định đâu là giá trị cốt lõi của ngành. Câu trả lời đơn giản, đó là giáo dục và đào tạo. Vậy ai là khách hàng của ngành, có phải là sinh viên không? Nếu là sinh viên, ngành đã làm gì để truyền cảm hứng, nâng cao trải nghiệm CNTT cho các em?

Do đó, chúng ta cần nắm kỹ những điểm mạnh, điểm yếu, những thách thức và hiện trạng CNTT của các trường đại học và cao đẳng, để đưa ra được chiến lược chuyển đổi số cho ngành giáo dục và đào tạo. Từ xa, tôi chỉ phỏng vấn được một vài giáo viên bộ môn, nguyên trưởng khoa, đến hiệu phó trường của một số trường đại học và cao đẳng nên không nắm được hết thông tin chi tiết như mong muốn.

Trong những năm qua, ngành GD&ĐT đã đẩy mạnh thực hiện lộ trình chuyển đổi số của ngành trên nhiều phương diện. Về cải cách hành chính, Sở GDĐT thực hiện việc điều hành việc gửi, nhận văn bản qua hệ thống iDeck, OMS; thực hiện chữ ký số, sử dụng phần mềm hệ thống dịch vụ hành chính công tích hợp một cửa, một cửa liên thông (iGate). Hiện nay, Sở đã triển khai thực hiện dịch vụ hành chính công trực tuyến mức độ 3, 4 với 17 thủ tục. Trong lộ trình cải cách công tác quản lý và thủ tục hành chính, Sở GD&ĐT đang phối hợp với Sở Thông tin và Truyền thông triển khai thí điểm phần mềm quản lý văn bản và điều hành VNPT-iOffice.

Hiện trạng chuyển đổi số của các doanh nghiệp giáo dục Việt Nam:

Điểm yếu của chúng ta là kết nối Internet của nhiều trường rất chậm, không có hệ quản lý học sinh hay giáo viên tập trung, rất ít trường có cổng thông tin điện tử tốt, được cập nhật thường xuyên hay thư viện số hay hệ thống quản lý tài liệu tập trung để lưu trữ chương trình, giáo trình, giáo án, học liệu… và sách nghiên cứu. Các dữ liệu không được sao lưu, các hệ thống không có khả năng vận hành 100%, kể các khi thảm họa xảy ra như cháy, lũ lụt, hay bị virus xóa, hay tin tặc cưỡng chiếm dữ liệu. Chính vì vậy có trường đại học có hệ thống quản lý tài liệu nhưng vẫn dùng giấy vì một ngày mát trời Trung tâm CNTT thông báo tất cả dữ liệu đã bị mất và không có sao lưu.

Các chương trình, giáo trình không theo kịp các xu hướng mới trong CNTT. Các giáo trình bị sao chép từ Google drive, nhiều thông tin nhạy cảm và nghiên cứu có giá trị của nhiều trường bị “phơi” trên các email server, trang chia sẻ tài liệu miễn phí. Nhiều giáo viên không đủ trình độ hoặc bắt kịp với các phương thức giảng dạy có sử dụng công nghệ. Hoặc bản thân họ có sức ỳ lớn, không muốn thay đổi.

Vì thế việc áp dụng công nghệ đồng bộ trong toàn trường gặp khó khăn. Số giáo viên có khả năng lên lớp giảng công nghệ số mới và các cơ sở thực hành có thể cài đặt được nền tảng điện toán đám mây, hay dữ liệu lớn … hiếm như sao buổi sớm, do điều kiện cơ sở vật chất không có, như trang bị máy tính chưa đồng đều ở các trường. Chưa dừng lại ở đó, có trường sở hữu cơ sở vật chất tốt, có trường còn rất thiếu thốn.

Chính vì thế. chiến lược phát triển Chuyển đổi số trong ngành Giáo dục và đào tạo, nên tiếp tục phát huy các điểm mạnh, khắc phục các điểm yếu, nắm bắt cơ hội chuyển đổi số quốc gia, giải quyết tận gốc các thách thức, dựa theo kinh phí cho phép, để hái những trái cây gần gốc nhất, lấy ngắn nuôi dài, mang lại niềm tin cho mọi người. Tất cả những công việc đó cần được sắp xếp thành các dự án theo trình tự quan trọng, thời gian và kinh phí cho phép.

Các khó khăn khi áp dụng công nghệ của các doanh nghiệp giáo dục ở Việt Nam

Đối với các doanh nghiệp Nhà nước
 

 Trình độ tin học của đội ngũ cán bộ quản lý, giáo viên, nhân viên trong các nhà trường còn hạn chế và không đồng đều; các đồng chí cán bộ, giáo viên lớn tuổi chỉ mới tiếp cận sử dụng công nghệ thông tin, tự nghiên cứu học tập sử dụng máy tính chứ chưa được đào tạo cơ bản, nên còn hạn chế về một số những kỹ năng cơ bản như kỹ năng soạn thảo; kỹ năng tổng hợp tính toán; kỹ năng khai thác nguồn tư liệu trên mạng; kỹ năng sử dụng máy móc thiết bị…

Chính vì vậy họ thường ngại tiếp xúc với các phương tiện hiện đại, ngại đổi mới trong ứng dụng công nghệ trong công tác quản lý và giảng dạy, điều đó làm cho công nghệ thông tin, dù đã được đưa vào quá trình quản lý, dạy học vẫn chưa phát huy hiệu quả.

Đối với học sinh, tồn tại lớn nhất là thói quen thụ động, thói quen học kiểu “ đọc- chép”, “ghi – chép” và tái hiện lại một cách máy móc, rập khuôn những gì giáo viên viết, trình bày trên bảng, chưa có thói quen chủ động trong việc tổng hợp kiến thức thông qua bài giảng, do vậy phần nào ảnh hưởng đến việc ứng dụng công nghệ trong việc đổi mới phương pháp giảng dạy của giáo viên.

Đối với doanh nghiệp tư nhân, trung tâm đào tạo
 

Về cơ bản, ranh giới của các mô hình học tập truyền thống gần như không còn ý nghĩa chi phối khi công nghệ quản lý và hỗ trợ học tập đã vượt ra khỏi khuôn khổ trường học và tạo ra những thói quen học tập mới. Tất nhiên, trong lĩnh vực giáo dục phi chính quy, các công nghệ giáo dục cũng không thể tránh khỏi ảnh hưởng của các cuộc đua về chi phí và trải nghiệm người dùng.

Những thách thức lớn hiện nay chủ yếu đến từ: thiếu hụt nguồn lực (bao gồm nguồn lực tài chính, công nghệ và nhân lực); thiếu hụt dữ liệu (bao gồm các báo cáo, phân tích thông tin); tầm nhìn người lãnh đạo…

Đối với doanh nghiệp đang hoạt động khi họ tiến hành chuyển đổi số sẽ phải áp dụng công nghệ mới dẫn đến vấn đề chi phí đầu tư rất lớn. Chi phí đó bao gồm chi phí cho máy móc công nghệ, thay đổi cách thức hoạt động, thay đổi hệ thống quản lý, con người, hệ thống đào tạo. Đó là chưa kể đến việc với chuyển đổi số thì yêu cầu về năng lực con người là rất lớn.

Thách thức nhưng cũng là cơ hội

Công nghệ thay đổi liên tục theo xu hướng phát triển của toàn xã hội. Thực tế này buộc các tổ chức giáo dục phải luôn cập nhật xu hướng công nghệ liên tục nếu không muốn tụt hậu trong bối cảnh thị trường cạnh tranh. Đối với các đơn vị chưa có tiềm lực và kinh nghiệm về ứng dụng công nghệ, đây quả thực là một thách thức lớn. 

Tuy nhiên đây cũng chính là cơ hội bứt phá cho các doanh nghiệp. Bởi vì tất cả những lợi ích và hiệu quả mà ứng dụng công nghệ mang lại đều nhằm mục đích cuối cùng là nâng cao năng lực cạnh tranh cho các doanh nghiệp và góp phần tạo nên sự phát triển bền vững cho nền giáo dục.

Nếu chúng ta làm được thì sẽ là sự thay đổi rất lớn ở Việt Nam, mang lợi ích thiết thực cho sinh viên, giáo viên và cán bộ quản lý, có thể tiếp cận với những thông tin cần thiết  bất cứ ở đâu, bất cứ nơi nào, bằng bất cứ thiết bị nào, được trang bị những kiến thức cần thiết cho chuyển đổi số quốc gia; những cán bộ nghiên cứu có thể thực hành những ý tưởng của mình trên Dữ liệu lớn hay AI,… bất cứ lúc nào; nhà trường sẽ quản lý tốt hơn, minh bạch hơn, tiết kiệm hơn, chất lượng giáo dục được nâng cao; Bộ GD & ĐT cũng phải thay đổi các quy trình: quản lý truyền thống sang trực tuyến, từ lưu trữ trên giấy tờ lên hệ quản lý tài liệu, cơ cấu tổ chức, vận hành toàn bộ hệ thống CNTT và kinh phí sẽ được tiết kiệm hơn. Và các khách hàng của Bộ GD & ĐT sẽ rất hạnh phúc với những trải nghiệm mới, và cảm ơn những lợi ích to lớn do chuyển đổi số mang lại.